ZANZIBAR

Zanzibar. Już sama nazwa tego miejsca działa na wyobraźnię. Nazwa magiczna, znana nawet tym osobom, które nie do końca wiedzą gdzie na mapie świata można tą wyspę odnaleźć. Kusząca rajskimi plażami, porośnięta tropikalną przyrodą i przesiąknięta smutną historią wyspa stanowi popularny cel wędrówki dla tysięcy turystów, którzy chętnie spędzają tu kilka dni wypoczywając po trudach safari.
Uwzględniając Zanzibar w naszych planach nie uczyniliśmy niczego oryginalnego. Jest to w zasadzie żelazny punkt programu dla większości osób odwiedzających Tanzanię, w szczególności że obecnie dość łatwo się tam przedostać z interioru, a z Dar Es Salaam–największego tanzańskiego miasta możliwości dotarcia na wyspę jest bez liku. My pokonaliśmy trasę pomiędzy stolicą safari–Arushą a wyspą w dwóch etapach. Najpierw przedostaliśmy się do Dar Es Salaam samolotem tanzańskich linii niskobudżetowych Fastjet, oferujących pokonanie tej trasy w cenie 60 $ z bagażem rejestrowanym. Jest to cena konkurencyjna wobec alternatywnej, kilkunastogodzinnej przeprawy autobusowej, tańszej jedynie o ok. 40 procent. Drugą część trasy stanowił dwugodzinny rejs promem przez niespokojne wody Oceanu Indyjskiego. Wysiadając z taksówki nieopodal przystani promowej w Dar Es Salaam mieliśmy okazję zobaczyć gorsze oblicze Afryki, przytłaczające i męczące w prawdopodobnie każdej wielkiej metropolii na tym kontynencie. Zanim zdążyłem podejść do bagażnika taksówki, miejscowa biedota toczyła już walkę o mój plecak. Początkowo myślałem, że chcą go ukraść, lecz oni chcieli go po prostu zanieść, licząc na jakąkolwiek zapłatę. Otaczający nas tubylcy byli tak natarczywi, że jedyną rzeczą o której wtedy myślałem, to przedrzeć się jak najszybciej przez ten przygnębiający kordon nędzy i dotrzeć do portu. Odległość była niewielka, ale przemierzenie tego odcinka z bagażami w popołudniowym upale wywoływało zmęczenie-nie tyle fizyczne, co psychiczne. W normalnych warunkach pewnie bym się zdecydował zapłacić dolara, by nie przedzierać się przez ten cały tłum z ciężkim plecakiem. Ale to nie były normalne warunki, a ręce co chwilę szarpiące za plecak irytowały mnie do granic możliwości. Jakby Ci ludzie walczyli o życie…. Dopiero później dotarło do mnie, że Ci ludzie naprawdę walczyli o przetrwanie. Ta nachalność wynikała nie tylko z dużej konkurencji wśród tragarzy, lecz przede wszystkim z beznadziejnej rozpaczy spowodowanej sytuacją, w której się znajdują. Dla nich to nie był dolar. Dla nich to była kwestia, czy zjedzą tego dnia posiłek. Być może od tego zależy, czy chora córka dostanie lekarstwo. Potworna nędza afrykańskiej ulicy przeraża, ale tak nachalna forma oferowania drobnych usług powoduje, że przybysz z cywilizowanego świata ucieka stamtąd tak szybko, jak to jest możliwe. I nie wyobrażam sobie, by obywatel zachodniego świata, szarpany przez dziesiątki rąk i atakowany propozycjami z dziesiątków ust był w stanie zachować wystarczająco zimnej krwi, by wybrać z tego tłumu konkretną osobę i dać jej zarobić te parę groszy. Myślę, że 99 procent ludzi podobnie jak my, chce jak najszybciej uwolnić się od tej przygnębiającej masy ludzkiej nędzy. Po przejściu zaledwie kilkudziesięciu metrów czekał na nas inny świat. Minęliśmy strażnika z karabinem i przekroczyliśmy próg klimatyzowanego biura operatora promów, zostawiając całą rozpacz ulicy za szklanymi witrynami oficyny. I żeby było jasne-ja tych nieszczęśliwych ludzi rozumiem, jestem przekonany że trzeba ich wspierać, mam świadomość że ich położenie jest w pewnym sensie konsekwencją wieloletniego drenażu tego obszaru przez europejskie mocarstwa kolonialne, zdaję sobie sprawę że ich wykluczenie poza margines godnego życia jest skutkiem kierunków rozwoju globalnej gospodarki. Dobrze by jednak było, żeby ktoś im wytłumaczył, że prośby o pomoc w zamian za oferowane drobne usługi nie powinny w swej formie przypominać napaści. Bo w ten sposób nie da się osiągnąć niczego.
Przy bramkach odprawy promowej, zostałem zaproszony na bardziej szczegółową kontrolę plecaka. Po jej zakończeniu oficer zapytał, czy jestem wojskowym. Gdy zaprzeczyłem, zostałem pouczony, że poruszanie się po Afryce w zdobionych kamuflażem bojówkach armii amerykańskiej nie jest najlepszym pomysłem i może ściągnąć na kark kłopoty, jeśli jakiemuś patrolowi policji lub wojska strój ten nie przypadnie do gustu. Tym bardziej, że Zanzibar zamieszkuje głównie społeczność muzułmańska.

Sama wyspa stanowi cieszącą się znaczną autonomią część Zjednoczonej Republiki Tanzanii, powstałej w 1964 roku w wyniku połączenia Tanganiki z Zanzibarem. Samej nazwy tego miejsca używa się zarówno w stosunku do głównej wyspy, jak też do całego obszaru autonomicznego, składającego się z dwóch dużych wysp: Unguja (powszechnie znana właśnie jako Zanzibar) i Pemby oraz kilku pomniejszych wysepek. Wyspa Zanzibar jest największą z nich, mierzy 85 km długości, a jej szerokość wynosi od 20 do 30 km, w zależności od miejsca. Charakteryzuje się płaską powierzchnią, z licznymi piaszczystymi plażami i skalistymi zatoczkami. Wewnątrz występują lasy namorzynowe, a wzdłuż wybrzeża ciągną się przepiękne rafy koralowe. Ta część mieszkańców, która nie pracuje w branży turystycznej, zajmuje się uprawą ziemi lub rybołówstwem. Poza głównym miastem, ludność koncentruje się w małych wioskach. Im dalej od wybrzeża, tym trudniej zorientować się, że przebywa się w miejscu odwiedzanym masowo przez turystów. Głównym towarem eksportowym są goździki, przyprawy korzenne i produkty z kokosa.
Zanzibar był ważnym ośrodkiem handlowym już 2 tysiące lat temu, gdy handlował z Persją, Arabią oraz Indiami. Ok X wieku nastąpił masowy napływ Persów z Shirazu, którzy wymieszali się z miejscową ludnością z plemienia Suahili. Na początku XVI wieku na wyspie pojawili się Portugalczycy, przepędzeni dwa wieki później przez sułtana Omanu, który przeniósł tu swoją stolicę z Muscatu przekształcając wyspę w arabski ośrodek handlowy o wątpliwej moralnie specjalizacji w zakresie handlu niewolnikami. Z uwagi na strategiczne położenie na terenach będących przedmiotem rywalizacji europejskich mocarstw, Brytyjczycy zadbali o to, by pod koniec XIX w sułtanat stał się ich protektoratem. Zanzibar odzyskał niepodległość w 1963 r, a po obaleniu przez rewolucjonistów sułtanatu w roku następnym połączył się z Tanganiką tworząc Zjednoczoną Republikę Tanzanii.
Po przybiciu do brzegu, zagłębiliśmy się w labiryncie wąskich uliczek Stone Town, czyli historycznej dzielnicy Zanzibar City. Nie zdecydowaliśmy się na żaden środek transportu, bo nawigacja poinformowała nas, że jesteśmy 700 metrów od celu. Prędko zorientowaliśmy się, dlaczego lokalni naciągacze oferowali nam swoje towarzystwo w drodze do hotelu. Uliczki okazały się tak kręte, że nie byliśmy w stanie zachować orientacji, w jakim kierunku zmierzamy. My to my, gorzej że nawigacja też nie radziła sobie w tym gąszczu wąskich alejek. Strzałka łapała odpowiedni kierunek, gdy my już zdążyliśmy przejść kilkadziesiąt metrów w przeciwnym kierunku. Po drodze spotkaliśmy dwie dziewczyny stojące z plecakami w zacienionej uliczce i próbujące zorientować się na papierowym planie miasta, w którą stronę podążać. Najwyraźniej wyglądaliśmy na takich, którzy wiedzą co robią, bo poszły razem z nami.
Do hotelu udało nam się w końcu dotrzeć dzięki uprzejmości mieszkańca, który spojrzał na adres hotelu i bez zastanowienia ruszył przed siebie, pewnie pokonując labirynt poskręcanych chodników, nieoczekiwanych placyków i nieplanowanych skrzyżowań. Na miejscu okazało się, że „ajm wery sori” ale nocleg będzie dwa razy droższy niż w rezerwacji. Mając w perspektywie dalsze błąkanie się z bagażami po tym labiryncie oraz biorąc pod uwagę, że dwa razy droższy to nadal 90$ za 4 osoby, uznaliśmy że skorzystamy z tej zaskakującej promocji, tym bardziej że należało chyba wierzyć właścicielowi, że pierwotna kwota rezerwacji (45$ za 4 osoby) to na Zanzibarze cena dumpingowa.
Na wieczorny posiłek udaliśmy się do ogrodów Forodhani, popularnego miejsca spotkań zastawionego straganami wypełnionymi owocami morza. Oferta przebogata, choć jak to zazwyczaj bywa w takich miejscach, trzeba uważać na wszelkiego rodzaju cwaniaków i naciągaczy oraz ustalać cenę posiłku przed zamówieniem. Fortuny się tu pewnie nie straci, ale jeśli da się sprzedawcom okazję do kantu, to większość z pewnością skorzysta.
W pewnym momencie zawiało, zagrzmiało i z nieba lunął rzęsisty deszcz, który to wcale a wcale nie skojarzył mi się z nazwą „Zanzibar”. W strugach deszczu ruszyliśmy po raz kolejny w labirynt ciasnych korytarzy, by po raz drugi tego dnia kompletnie się zgubić. Największe urwanie chmury przeczekaliśmy pod jakimś daszkiem i ruszyliśmy dalej brodząc w kałużach po kostki, z nawigacją wskazującą nam w odległości 50 metrów nasz hotel, który zdążyliśmy kilkakrotnie okrążyć zanim udało nam się znaleźć właściwą uliczkę prowadzącą do frontowych drzwi. Przemoknięci do suchej nitki, bez perspektyw na dalszy wieczór, uprosiliśmy hotelową obsługę, by wyczarowała nam butelkę konyagi. O którą wcale tu nie tak łatwo, gdyż jak wspomniałem Zanzibar, zamieszkany przez większość muzułmańską może się poszczycić trzema na krzyż sklepami z alkoholem, otwieranymi zresztą w południe i tylko na kilka godzin.
Poranek przywitał nas grubym całunem spowitym z ciemnych, deszczowych chmur. Pogoda zapowiadała się mało zanzibarska. Na szczęście tylko postraszyła i stopniowo zaczęło się przejaśniać. Udaliśmy się więc na szybki tour po atrakcjach Kamiennego Miasta. Zwiedzanie rozpoczęliśmy od dawnego targu niewolników ze słynnym pomnikiem przedstawiającym skutych łańcuchami ludzi o pozbawionych nadziei twarzach. Znajduje się on na terenie katedry anglikańskiej, której mur oddalony był o kilkadziesiąt metrów od naszego hotelu. Oczywiście, zanim przedarliśmy się przez labirynt wąskich uliczek i odnaleźliśmy wejście na teren kościelny minęło dobre 15 minut. Na ten gąszcz uliczek naprawdę nie ma mocnych. Żadna mapa ani żadna nawigacja nie pomoże, trzeba trochę pobłądzić. Dodatkowo irytujący jest fakt, że Kamienne Miasto jest naprawdę niewielkie, więc nie dość że się błądzi, to jeszcze nie można tej sytuacji ogarnąć rozumem. Metodą prób i błędów udało nam się (nadkładając oczywiście sporo drogi) dotrzeć do kilku atrakcji, odwiedzając kolejno m.in: łaźnie Hammani, Dom Cudów oraz stary fort arabski. Po drodze musieliśmy jeszcze zgubić gościa, który uparł się zostać naszym przewodnikiem i pomimo stanowczych sprzeciwów, człapał za nami dobre pół godziny. Zgodnie z planem mieliśmy tego dnia przenieść się na północną część wyspy, udaliśmy się więc w kierunku jednej z głównych ulic Kamiennego Miasta, by zorganizować sobie jakiś samochód na najbliższe dwa dni. Na ulicy Kenyatta można w zasadzie załatwić każdą sprawę, jaką można mieć do załatwienia podczas pobytu na Zanzibarze. Znajdują się tu zarówno obiekty użyteczności publicznej (poczta) jak również obiekty pożyteczności publicznej (jeden z nielicznych sklepów monopolowych na wyspie). Na początku tej ulicy wznosi się również dumnie dom, w którym przyszedł na świat Freddy Mercury. Front budynku ozdobiony zdobią gabloty ze zdjęciami artysty. Nad drzwiami, tuż pod plątaniną kabli elektycznych widnieje tablica z informacją, że stoimy właśnie pod „Mercury House”. Kumpel poczuł rock’n’rolla i zapragnął zadać szyku kupując od jakiegoś obdartusa trawkę w tak wyjątkowym miejscu. Kupił nawet niedrogo, ale jak się okazało nie trawkę, lecz pozbawione wszelkich magicznych właściwości siano.